"Znać stare obyczaje, wierzenia i przesądy"

Artur Oppman (Or-Ot) "Wigilia"

Stara pieśni kolędowa
Święć się, święć się wieczne lata!
Zawsze żywa, zawsze nowa
I w serdeczną treść bogata!
Gdy zadzwoni nuta twoja,
Taka prosta, taka szczera,
Znieczulenia pęka zbroja
I młodością serce wzbiera!
Z tobą anioł w białej szacie
I przeczysta schodzi wiara!
Święć się, święć się w naszej chacie,
Kolędowa pieśni stara!

Nowe wyrasta zawsze ze starego - ze starych doświadczeń i praktyk, które powstały i działy się w określonym okresie, miejscu, warunkach i okolicznościach. Znajomość kultury minionego czasu i minionych pokoleń rozszerza i pogłębia nasze, współczesne rozumienie kultury.

Zbliżające się święta Bożego Narodzenia sprzyjają patrzeniu wstecz, sięganiu do własnych doświadczeń i przeżyć, przywoływaniu ludzi, wspomnień, zasłyszanych opowieści.

Oto niektóre znikające zwyczaje, wierzenia i przesądy towarzyszące Wieczerzy Wigilijnej z regionu Podkarpacia, które przyczyniały się do niezwykłości tego dnia:
- kto w Wigilię z rana zobaczy chłopa, ten będzie miał szczęście przez cały rok, a kto babę - jego szczęście będzie dziurawe;
-  jaka Wigilia, taki cały rok;
- panny poszczące w Wigilię wypraszają sobie dobrego męża;
- poranne moczenie nóg w potoku zapobiega czyrakom;
- na wieczerzę wigilijną gotuje się wszystko, co urodzi się w polu i w lesie;
- przed wieczerzą wigilijną nie należy kosztować kaszy i grochu, bo ciało pokryją krosty i strupy;
- pierogi zapewniają wszystkim dobry wygląd, odpowiednią tuszę, gładką twarzyczkę;
- przed wieczerzą wigilijną nie wolno próbować pierogów, bo ptaki wydziobią w polu zboże;
- kto rzuci łyżką kutię tak, by przykleiła się do sufitu, nie będzie narzekał w nowym roku na zły urodzaj, będzie opływał w dostatek, jak pływają uszka w barszczu;
- na początku wieczerzy trzeba zjeść ząbek czosnku, by być zdrowym przez cały rok, by nie bolały zęby, by w dziecięcych brzuchach nie gnieździły się robaki, by nikogo nie gryzły pchły;
- gdy przykleją się do talerzy opłatki umieszczone pod nimi - to znak, że w nowym roku potraw tych nie zabraknie, będzie urodzaj na składniki tych potraw;
- w czasie wieczerzy nie wolno nikomu, oprócz gospodyni, wstawać od stołu - gdy jednak ktoś się zapomni i wstanie, to znak, że śmierć w nowym roku zabierze mu kogoś bliskiego;
- świeca wigilijna musi wypalić się do końca - wcześniejsze jej zgaśnięcie oznacza zgaśnięcie czyjegoś życia;
- na pasterkę nie mogą wychodzić wszyscy domownicy - ktoś musi pozostać w domu, by nie wpuścić złych duchów.

Myślę, że ludziom interesującym się tradycją znanych jest jeszcze wiele innych przesądów, wierzeń i obyczajów. Warto byłoby powyższą wyliczankę o te, mniej znane regionalizmy uzupełnić. Mielibyśmy wtedy pełniejszy i barwniejszy obraz celebrowania tego jedynego i niepowtarzalnego dnia w roku.

Dopełnienie wypowiedzi stanowią cytaty, które należy poznać, przeanalizować i zapamiętać:
"Wszechświat pełen jest magicznych zjawisk, które czekają cierpliwie, aż nasze zmysły się wyostrzą..." (Eden Phillpotts)
"Radość wielkim jest mędrcem, bo radość stworzyła słońce i świat. Smutek niczego nie urodzi." (Kornel Makuszyński)
"Ludzie mają zbyt mało czasu, aby cokolwiek poznać. Kupują w sklepach rzeczy gotowe. A ponieważ nie ma magazynów z przyjaciółmi, więc nie mają przyjaciół." (Antoine de Saint-Exupery)