"Rodzaje ekspresji artystycznej"

W ludzkiej twórczości wyróżniamy dwa rodzaje ekspresji artystycznej, wynikające  z dwóch sposobów kontaktowania się z otoczeniem. Jeden nazywany jest typem wizualnym, drugi manipulacyjno-dotykowym. Większość ludzi zajmuje miejsce między tymi skrajnymi rodzajami percepcji.
Typy wizualne reprezentują osoby, które poznają otoczenie głównie dzięki spostrzeżeniom wzrokowym."Wzrokowcy" są obserwatorami oceniającymi rzeczy na podstawie ich wyglądu zewnętrznego. Ważnym sprawą w takiej obserwacji jest zdolność widzenia od razu całości, bez uświadamiania sobie szczegółów. Typy wzrokowe najpierw dostrzegają np. ogólny kształt drzewa, a nie liście, gałęzie, konary i wszystko to, co składa się na całość drzewa. Rozpoczynając od ogólnego zarysu, cząstkowe wrażenia scalają się w jeden pełny obraz. "Wzrokowcy" mogą analizować cechy kształtu i struktury. Zwracają też uwagę na ich zmienność pod wpływem światłocienia, barwy, atmosfery czy odległości. Podstawowe znaczenie ma to, jak widzą - a mogą "zobaczyć" nawet wrażenia dotyku. Dla nich złożoność i ciągła zmienność kształtów i form jest doświadczeniem przyjemnym i emocjonującym.
Typy manipulacyjno-dotykowe korzystają z doznań ruchowych, napięć mięśni i dotyku. Takie doświadczenia określają ich stosunek do świata zewnętrznego. Percepcja wymiarów i kształtów zależy od ich znaczenia dla jednostki. Ci ludzie kierują myślenie w stronę tych szczegółów, które mają dla nich znaczenie emocjonalne. Osoby o takim typie wrażliwości lubią fakturę i odczuwają przyjemność w dotykaniu przedmiotów rękami. Nie dokonują prób przekształcania wymienionych doznań w obrazy wzrokowe. Sztuka osób o wrażliwości manipulacyjno-dotykowej jest bardzo subiektywna. Artyści stają się sami częścią tego, co malują. W ich malowidłach zarówno kolor, jak i kształty przedmiotów mają wartości subiektywne. Nie ma potrzeby preferowania któregoś z wymienionych typów wrażliwości, gdyż nasza kultura stwarza okazje do ekspresji każdego rodzaju. Obydwa sposoby tworzenia i odbierania sztuki są oceniane jednakowo.  W ramach samoświadomości warto wiedzieć, który rodzaj wrażliwości jest nam właściwy i charakteryzuje naszą aktywność twórczą.